autor : prof. dr Ilija Životić
Već duže od decenije Ruski plaćenici su prisutni na teritoriji Afričkog kontinenta kroz različite forme ali je svakako Wagner grupa najinteresantnija za izučavanje naročito u periodu od krajnje sumnjive avionske nesreće u kojoj je stradao njen osnivač Prigožin nakon što je objavio video u kome je optužio Ruske tajkune za podstrekavanje za napad na Ukrajinu i njegovog marša na Moskvu sa svojim plaćenicima.
Pre svega treba reći da Rusija ima dugačak staž u smislu saradnje sa pojedinim Afričkim državama, pre svega kroz prodaju naoružanja i vojne opreme, pre svega sa Alžirom, Libijom i Egiptom.
Prvi intenzivniji kontakti Moskve u Africi nastaju nakon invazije i aneksije Krima kada vlasti iz Kremlja počinju da traže partnere u zaobilaženju međunarodnih sankcija. Dotadašnja saradnja zasnovana na vojnoj industriji se proširuje na još desetak država Afrike ali se i proširuje na poljoprivredu, rudarstvo energiju i ostalo. Primetno je da zapadni zvaničnici nisu imali adekvatan odgovor na seriju bilateralnih poseta koje su rezultirale poslovnim ugovorima a čija kulminacija je Rusko-Afrički samit u Sočiju 2019. Da zapad polako gubi uticaj u Africi videlo se i 4 godine kasnije kada je u Petesburgu 2023 ponovljen isti samit. Veliki deo podrške Afričkih zemalja je svakako ,,kupljen,, preko njihovih zvaničnika kroz istovremeno plasiranje agresivnih propagandnih kampanja lokalnom stanovništvu da je došlo vreme da se otrgnu od kandži zlih zapadnih kolonizatora i kradljivaca njihovog bogatstva i sloboda. Naravno, jedinu korist imali su predstavnici državnog aparata tih Afričkih država, dok su građani dobili samo još jednu parapoliciju u vidu Wagnera i hranjenje najnižih ljudskih emotivnih poriva kroz priču o Rusima kao vekovima čekanim oslobodiocima. Mantra koja se nažalost uspešno prodaje i građanima Srbije, Republike Srpske i delimično Crne Gore. Samo Bogu hvala, bez zvaničnog prisustva Wagnera. Za sada.
Zašto se koristi Wagner kao alat za ostvarivanje ciljeva. Pre svega, do sukoba između Putina i Prigožina, zvanična Moskva je mogla da se uvek ogradi od bilo kog akta nailja ove grupe, jer je ona bila iako na usluzi Kremlju, ipak nezavisna i smatrala se privatnom kompanijom iako u Ruskoj Federaciji nije dozvoljena registracija takvih. Drugo, u Wagneru su zaista bili prisutni kvalitetni, borci sa iskustvom sa ratišta širom sveta i to je za populaciju u Africi sa novim i modernim uniformama, naoružanjem i vozilima bilo vrlo impozantno, predstava koja je završavala pola posla. Nešto kao i pojava SS oficira tokom drugog svetskog rata. Ono što zabrinjava je da Zapadni saveznici nisu imali odgovor na njihovo prisustvo što je dovelo do širenja uticaja ove grupe a samim tim i Ruske Federacije na veliki broj država u Africi ( prema relevantnim izvorima od 2016 do danas na 17 država). Na taj način Wagner se ponašao kao kancer u ljudskom telu koji sa svakim novim zaposednutim organom postaje sve otporniji na lekove i terapije, sa svakom novom državom postajao je sve jači omogućavajući istovremeno i sve snažniji uticaj Kremlja.
Od pukog fizičkog prisustva i paradiranja po glavnim gradovima i zaštite predsedničkih palata, ova grupa je postala glavni akter suzbijanja demokratije, slobodnog mišljenja ali i promoter anti zapadnih vrednosti. Postoje informacije o vođenju čitavih anti zapadnih kapanja putem interneta što je uostalom bio i jedan od glavnih zadataka Prigožinove sajber grupacije Internet Reaserch Agency u Petrovgradu koja je još 2017 napadala ciljeve u Velikoj Britaniji i smatra se prvom pravom ozbiljnom fabrikom trolova. Posebnu pažnju privukla je kampanja koja je predstavljala crtani film u kojoj Wagnerovci proteruju Francuske zombi vojnike iz Afrike. Crtani je korišćen u Maliju gde Wagnerovci dostavljaju municiju lokalnoj vojsci kako bi proterali Francuze i u Burkini Fasao gde je crtani film modifikovan tako da Wagnerovci domaćoj vojsci dostavljaju rakete da ubiju Francuske vojnike. U Centralno Afričkoj Republici za potrebe anti zapadne propagande Wagner je stanovništvu distribuirao stripove sa sličnim sadržajem.
U poslednjih nekoliko meseci, Wagner aktivnosti su najskocentrisanije u Libiji, Maliju, Sudanu i Burkini Fasao, što ne znači da su u ostalima zapostavljene ili pak stavljene na led.
U Libiji glavni problem koji Wagner izaziva je miniranje napora koje ulažu UN u uspostavljanje trajnog mira kroz neprihvatanje zahteva da se povuku iz te zemlje u kojoj su blisko povezani sa Khalifa Haftar Libyan National Army LNA i praktično to su jedna od glavnih vrata Rusije za Afriku. Samo je rat u Ukrajini zbog čega je oko 1000 plaćenika prebačeno na to ratište spasao Libiju od haosa koji je Wagner planirao. U Libiji je ostalo oko 800 plaćenika u 4 baze odakle obezbeđuju trgovinu oružjem koju sprovodi Moskva ali i kreiraju snažne Internet kampanje od koji sada zaziru i njihovi domaći partneri.
Kada se radi o Maliju, ulazak Wagnera u ovu državu povezan je sa odlaskom Francuskih trupa iz ove države čemu je prethodio rat svih sa svima, vlada protiv terorista, teroristi između sebe i na kraju su se desila 2 vojna udara u samo 6 meseci. Danas je apsolutno jasno ko je uspeo da za kratko vreme stvori takav haos u ovoj državi. Naravno, do Malija su stigli preko ranije pomenute Libije, avionima Ruskog ratnog vazuhoplovstva i uz pomoć državne logistike. Sa sobom su doneli naoružanje za pripadnike obezbeđenja predsednika Malija i njegove svite i ugovore o snabdevanju. Prema izveštajima Afričkog Centra za Strateške Studije, nasilje se od njihovog dolaska povećalo za 40 procenata kao i civilne žrtve. Ali je represivni režim siguran. Barem dok ispunjava obaveze. Uz vojno prisustvo došla je i fabrika trolova, pro Ruske kampanje u medijima, društvenim mrežama i uopšte u svakom javnom prostoru i to u početku za anti Francusko formiranje mišljenja a danas za stvaranje Ruskih narativa i usvajanje Ruskog sistema vrednosti koji se domicijalnom stanovništvu prezentuje kao njihov.
Kada se radi o Sudanu , Wagner je prisutan u ovoj državi kako bi potpomogao Kremlju da ubedi Sudan da im prepusti upravljanje lukom zbog čega je i Lavrov bio u ovoj zemlji nedavno. Naime Rusija je već imala takav ugovor sa prethodnim vlastima ali je realizacija zaustavljena usled vojnog udara 2021 koji se desio i pored snažne medijske kampanje Wagnera koji je na kraju igrao za obe strane. Nove vlasti su za sada oprezne povodom ovog pitanja, iako su nastavljeni ugovori sa Wgnerom oko vojnih obuka i snabdevanja vojnom opremom. Sudan je značajan za Rusiju i zbog vađenja zlata i nafte koje prodaje trećim stranama i tako izbegava međunarodne sankcije, što je trenutno i glavni razlog interesovanja za Afriku uopšte. Kao protiv uslugu, Wagner prati dešavanja na društvenim mrežama, prikuplja podatke o osobama i organizacijama koji iskazuju drugačije mišljenje i te podatke dostavlja vlastima kako bi eliminisali svaku moguću pojavu opozicionog delovanja.
U Burkini Fasao , Wagner grupa za glavnog saveznika ima Ibraima Traora, lidera koji je možda i najveći populista u Africi sa govorima punim emocija i anti kolonijalističkim stavovima. Njemu Wagner osim ličnog obezbeđenja takođe obučava i specijalne jedinice ali mu daje i podršku Internet kampanjama i botovima na društvenim mrežama gde se on predstavlja kao veliki borac protiv terorizma ali istovremeno se plasiraju objave o bitkama protiv terorista koje vodi Wagner, a koje se nikada nisu zbile. Wagner u ovoj državi obezbeđuje i bar jedan rudnik zlata koji služi da se isplate usluge ove grupe. Treba napomenuti da je Ruska Federacija nakon 30 godina ponovo otvorila i svoju ambasadu u ovoj državi.
Dakle, Rusija je zaposela veliki broj država Afrike uz pomoć minimalnih ulaganja, mnogo manjih nego što ih je imala Francuska koja je bila prinuđena na povlačenje. Razlika je u tome što se Kremlj fokusirao na personalne potrebe lidera navedenih država a to su lična , fizička sigurnost koju im Wagner pruža direktno, obukom obezbeđenja i specijalnih jedinica, kao i lično bogaćenje što se uklapa i u stil života Kremljanskih lidera, ako je suditi po nedavno uhapšenim visoko pozicioniranim činovnicima Ruskog Ministarstva odbrane. U isto vreme, uz pomoć Wagner fabrike trolova, kreira se podrška javnog mnjenja liderima i samom Wagneru stvarajući simbiozu međusobne povezanosti koja se neukom narodu predstavlja kao stotinama godina čekana anti kolonijalna koalicija koja će im doneti slobodu od pre svega Francuskih osvajača. Uz sve to ide i međusobno obećanje Rusije da će u UN zastupati interese ovih država, sazivati sednice i slično što je jagoda na vrhu imaginarne torte odnosa dok se Afričke države neće naravno prikljućivati međunarodnim sankcijama. Sa druge strane iz tih država se crpi zlato, drago kamenje, rude, nafta i gas i prodaju trećim državama čime se ostvaruje godišnji prihod u desetinama milijardi dolara što je sasvim dovoljno da se pokrpe rupe u budžetu nastale međunarodnim sankcijama.
Zapadne države morale bi da nastoje da odrede koje su to sledeće mete Wagnera u Africi i da rade na razvoju demokratije i građanskih prava u tim državama, podizanju standarda kroz direktne investicije kako bi u njima razvili otpornost na delovanje Ruske paravojne formacije, jer prema korišćenim primerima, nedostatak demokratije, nesigurnost, neuređen medijski prostor,inflacija i terorizam su plodno tle za seme Wagnera iz koga na kraju izraste korov iz Kremlja koga je teško rešiti se.
Autor: Ilija Životić